Eindelijk heb ik dan toch de nieuwste Netflix-verfilming van het anti-oorlogsboek Im Westen nichts Neues bekeken. Zo gruwelijk realistisch in beeld gebracht dat het me niet lukte de film in één ruk uit te kijken. Door deze verfilming te bekijken heb ik ze nu alledrie gezien: die uit 1930, de versie uit 1979 met Ernest Borgnine en de nieuwste Duitse verfilming uit 2022.
De eerste twee verfilmingen heb ik heel lang geleden een keer gezien. Op zoek naar overeenkomsten vielen me in deze nieuwste Netflix versie eigenlijk maar drie scènes op die ik me van de vorige versies herinner: de docent die zijn studenten met een vurig betoog enthousiasmeert zich vrijwillig als soldaat te melden, de strijd met de Franse soldaat in de bomkrater en het over zijn schouders naar een veldhospitaal dragen van een gewonde maat door de hoofdrolspeler. Misschien zijn er meer overeenkomsten, maar die herinner ik me simpelweg niet meer.
Gruwelijke oorlog
Al met al vond ik de eerste versie uit 1930 de meest indrukwekkende. Die ging me het meest onder de huid zitten. Waarom? Geen idee. Misschien wel omdat de Eerste Wereldoorlog nog maar 12 jaar daarvoor geëindigd was. Waardoor naar ik vermoed de filmmakers ook met een heel ander gevoel van urgentie hun film maken. Zeker als je met de kennis van nu weet dat toen het interbellum was; de tijd tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog.
Toen ik de eerste keer naar All Quit on the Western Front keek was ik nog zo naïef me niet te kunnen voorstellen dat er ooit weer zo’n gruwelijke oorlog zou kunnen plaatsvinden. Zoals ik me als tiener ook niet kon voorstellen dat extreemrechts weer zo salonfähig zou kunnen zijn als nu het geval is.
Een oorlogsfilm zoals we vaker gezien hebben
Toch is beiden bewaarheid. Kijk je naar de beelden van het front van de huidige oorlog in Oekraïne dan lijkt het of je naar de filmset van Im Westen nichts neues kijkt. Het is alleen geen filmset maar de gruwelijke realiteit, slechts 2580 kilometer en 29 uur autorijden naar het oosten. Kijk je naar hoe het extreemrechtse gedachtengoed weer voet aan de grond heeft gekregen dan kan je je alleen maar voorstellen dat onze grootouders zich in hun graf zouden omdraaien.
De recensie van Im Westen nichts Neues op VPRO.nl vat het behoorlijk goed samen. Ook ik ervaar de nieuwste verfilming als een oorlogsfilm zoals we die wel vaker gezien hebben. De gruwelijk in beeld gebrachte bestorming door Duits kanonnenvoer van een Franse loopgraaf doet me bijvoorbeeld in zijn angstaanjagende realisme heel erg denken aan de openingsscène van Saving Private Ryan.
Ook met de conclusie van VPRO scribent Cas Hoekstra ben ik het roerend eens. Ondanks de formule-achtige benadering kunnen er gelet op de huidige gruwelijkheden in Oekraïne niet genoeg antioorlogsfilms gemaakt worden.
